Η πρόληψη σώζει ζωές και μειώνει τις δαπάνες για περιθαλψη. Το 70% της πρόωρης θνησιμότητας και νοσηρότητας θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Για κάθε ευρώ που δαπανάται στην πρόληψη εξοικονομούνται 5 ευρώ για περίθαλψη.
Στην Ελλάδα όμως η πρόληψη είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένη στις προτεραιότητες της πολιτείας, στην πρακτική των γιατρών και στη συνείδηση των πολιτών. Και κυρίως, είμαστε η μόνη ευρωπαϊκή χώρα χωρίς οργανωμένη Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά κάθε συστήματος Υγείας και το προνομιακό πεδίο για την άσκηση της πρόληψης και της προαγωγής υγείας. Με αποτέλεσμα να χάνουμε κατά μέσα όρο 10 χρόνια από το προσδόκιμο ζωής μας. Αλλά ακόμη και όσοι ασχολούνται με την πρόληψη κάνουν συχνά το λάθος να ταυτίζουν την πρόληψη μόνο με τις προληπτικές εξετάσεις.
Πρωτογενής και δευτερογενής πρόληψη
Οι προληπτικές εξετάσεις συνιστούν τη δευτερογενή πρόληψη, προκειμένου να εντοπιστεί ένα νόσημα σε πρώιμο στάδιο, ώστε η θεραπευτική αγωγή να έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.
Πιο σημαντική όμως από τη δευτερογενή πρόληψη είναι η πρωτογενής, η οποία αποσκοπεί στην καταπολέμηση ή στον έλεγχο των παραγόντων-αιτιών που προκαλούν τη νόσο και τον πρόωρο θάνατο.
Οι πιο σημαντικοί από τους παράγοντες αυτούς είναι το κάπνισμα-ειδικά στην Ελλάδα-, η κακή διατροφή, η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης, το στρες, η οδική ανευθυνότητα, η επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά, οι μειωμένοι εμβολιασμοί.
Και δυστυχώς στη χώρα μας η πρωτογενής πρόληψη είναι ακόμη πιο υποβαθμισμένη από τη δευτερογενή, παρά τα βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, με μεμονωμένα όμως προγράμματα και αποσπασματικές παρεμβάσεις.
Αλλά και σε ό,τι αφορά τις προληπτικές εξετάσεις, επικρατούν σύγχυση και άγνοια. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε σε ατομική βάση, το γνωστό check-up, είτε σε ομαδική.
Στην πρώτη περίπτωση αποτελεί πρωτοβουλία του ίδιου του πολίτη να τις πραγματοποιήσει, είτε πρόκειτα για προσωπική επιλογή είτε έπειτα από προτροπή του γιατρού του.
Συνήθως προσφέρεται η δυνατότητα κάλυψης του σχετικού κόστους από την ιδιωτική και σπανίως από την κοινωνική ασφάλιση, αλλά δεν είναι και λίγες οι περιπτώσεις που ο ίδιος ο πολίτης καταβάλλει όλο η μέρος του κόστους.
Το check-up κατά κανόνα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εργαστηριακών εξετάσεων και ορισμένων ελέγχων.
Τα τελευταία χρόνια προσφέρονται και εξελιγμένες εξετάσεις. Πολλοί ΄Ελληνες δεν πραγματοποιούν τις βασικές εξετάσεις, με αποτέλεσμα να διαπιστώνουμε ανεπίτρεπτα ποσσοστά για ευρωπαϊκή χώρα, ιδιαίτερα στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, σύμφωνα και με τα ευρήματα των πανελλαδικών έρευνών υγείας.
΄Οσον αφορά την καταπολέμηση των παραγόντων- αιτιών που προκαλούν την νόσο και τον πρόωρο θάνατο (όπως μειωμένοι εμβολιασμοί, οδική ανευθυνότητα, κάπνισμα, κακή διατροφή, παχυσαρκία, κλπ) η αντιμετώπιση ή ελαχιστοποίηση αυτών των παραγόντων είναι πολιτική απόφαση να διαθέσει πρωταρχικά χρηματοδότηση αποτελεσματικών προγραμμάτων, τα οποία θα αποφέρουν τεράστια οφέλη ακόμα και σε οικονομικούς όρους. Υπό το πρίσμα αυτό είναι επιτακτική η ανάγκη για απευθείας μεταφορά πόρων π.χ. από την κατανάλωση επιβλαβών για την υγεία προϊόντων ή ακόμη και από την επιβολή προστίμου για παραβίαση τέτοιων προγραμμάτων.
Παράλληλα να καθιερωθεί βιβλιάριο ή κάρτα υγείας κάθε πολίτη για να ενημερώνεται με τις υποχρεωτικές προληπτικές προχωρημένες για ένα σύνολο κινδύνων εξετάσεις, οι οποίες να παρέχονται δωρεάν και να είναι υποχρεωτικές για άσκηση οποιουδήποτε επαγγέλματος ιδιωτικού ή δημόσιου φορέα ή αυτοαπασχολούμενου.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
Διανοητική εργασία, κοινωνικά κινήματα και έξοδος από την κρίση
Είναι αλήθεια ότι η οικονομική κρίση σε παγκόσμιο αλλά και εθνικό επίπεδο μας έφερε μπροστά σε ένα σωρό ερωτήματα που θαρρείς μας αιφνιδίασαν, όσον αφορά τον εγχώριο προβληματισμό μας, καθώς βιώναμε μακάριοι τη σαπουνόπερα της θορυβώδους και κενής περιεχομένου μεταπολίτευσης. Έτσι, σήμερα, απέναντι σε μιαν αληθινή κατάσταση ανάγκης, βρισκόμαστε εντελώς απροετοίμαστοι, όχι μόνο για να αντιμετωπίσουμε τη νέα πραγματικότητα, αλλά κυρίως να την αντιληφθούμε! Αν και η κοινωνία μας έχει ήδη δεχτεί μεγάλες πιέσεις, το πολιτικό σύστημα αδυνατεί εξοργιστικά να απαντήσει με σοβαρότητα στα νέα ερωτήματα που προκύπτουν, μιας και για άλλη μια φορά στη χώρα μας η πολυφωνία εξέπεσε σε ακατάσχετη μπουρδολογία. Έτσι, κάθε σοβαρή προσπάθεια ανάδειξης και διατύπωσης του προβλήματος, όπως και κάθε συμβολή προς την επίλυσή του, αποτελεί πραγματικό δώρο. Έχουμε επιτακτική ανάγκη να ακούσουμε σοβαρές απόψεις για την κρίση, τα αίτιά της και κυρίως για τις δυνατότητες εξόδου από αυτή.
Τα κοινωνικά κινήματα μπορούν να γίνουν πολιτικά αποτελεσματικά μόνο στο μέτρο που προτείνουν και εργάζονται για την προώθηση εφικτών εναλλακτικών λύσεων έναντι της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.
Μια συνέντευξη στον Fabio Petito για το Re-Public
Από τη γέννηση στην ωριμότητα
Fabio Petito: Θα θέλατε να σχολιάσετε με συντομία τη γέννηση και ιστορία των νέων κοινωνικών κινημάτων;
Samir Amin:. Τα νέα κοινωνικά κινήματα αναδύθηκαν στη δεκαετία του ’90 ως μια αμυντική αντίδραση στην επίθεση του νεοφιλελευθερισμού ενάντια στα δικαιώματα των λαών, ειδικότερα στην επίθεση κατά του κράτους πρόνοιας στη Δύση, την κρατική προστασία στο Νότο κλπ Είναι φυσιολογικό που τα κινήματα εμφανίστηκαν αρχικά με αμυντική γραμμή. Έπειτα συνειδητοποίησαν σταδιακά πως από τη στιγμή που η πρόκληση ήταν παγκόσμια, έπρεπε να οργανωθούν επίσης σε παγκόσμια κλίμακα. Το 1997 ιδρύσαμε το Παγκόσμιο Εναλλακτικό Φόρουμ, το οποίο αποτελούσαν οργανώσεις από την Ασία, την Αφρική, τη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη. Το 1999 οργανώσαμε το πρώτο αντι -Νταβός στο Νταβός, που αποτέλεσε ένα μικρό επικοινωνιακό γεγονός. Λίγοι μόνο άνθρωποι ήταν παρόντες, αλλά εκπροσωπούσαν γύρω στα 50 μεγάλα συνδικάτα, αγρότες, γυναικείες και περιβαλλοντολογικές οργανώσεις.
Από τότε, τα κινήματα σημείωσαν προόδους. Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός οργανώσεων που έχουν ως στόχο την προώθηση θετικών εναλλακτικών προτάσεων. Αποκαλώ αυτή τη διαδικασία –και δεν είμαι ο μόνος- οικοδομώντας τη σύγκλιση μέσα στη διαφορετικότητα. Αυτό δεν σημαίνει ένα μοναδικό σύστημα κομμάτων ή ένα μοναδικό ιδεολογικό σύστημα. Είναι μια πολύπλοκη, ετερογενής διαδικασία που μπορεί να διευκολύνει την προώθηση εφικτών εναλλακτικών λύσεων έναντι της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.
F.P.: Μπορούν τα κοινωνικά κινήματα να γίνουν παίκτες που θα επιφέρουν πραγματική αλλαγή στις παγκόσμιες πολιτικές;
S.A.: Νομίζω ότι έχουν γίνει ήδη, παρ’όλο που είναι ακόμη πολύ αδύναμα, στο πρώτο στάδιο της ανάπτυξής τους. Τα κοινωνικά κινήματα θα γίνουν σημαντικά μόνο όταν διατυπώσουν κι εργαστούν για την αναζήτηση πραγματικών εναλλακτικών λύσεων έναντι της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης . Αναφέρομαι σε εναλλακτικές στον πληθυντικό. Οι πρακτικές συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές από τη μια χώρα στην άλλη ή από τη μια περιοχή στην άλλη και κατά συνέπεια οι κοινωνικοί αγώνες πρέπει να δείχνουν ευαισθησία και να ανταποκρίνονται σε αυτές τις διαφορές.
F.P.: Οι παραδοσιακές πολιτικές των κομμάτων εξακολουθούν να αποτελούν το κυρίαρχο παιχνίδι στην πόλη;
S.A.: Δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις πολιτικές και, επομένως, τα πολιτικά κόμματα. Αυτό δεν σημαίνει πως τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις προκλήσεις των σύγχρονων κοινωνικών μετασχηματισμών.
Για παράδειγμα, τα αντι-καπιταλιστικά κόμματα έκαναν την εμφάνισή τους στο τέλος του δέκατου ένατου αιώνα ως μια ειδική μορφή πολιτικής οργάνωσης της εργατικής τάξης: το κόμμα υποτίθεται ότι εκπροσωπούσε την ταξική πρωτοπορία, ανεξάρτητα αν ήταν σοσιαλδημοκρατικό, σοσιαλιστικό ή κομμουνιστικό κόμμα. Τα κόμματα αυτά ήταν επίσης οργανωμένα γύρω από μια σειρά προτύπων δράσης: απεργία, διαμαρτυρία, εκλογή, ακόμη κι επανάσταση ή απελευθερωτικός πόλεμος.
Οι κοινωνικές συνθήκες δεν είναι πλέον οι ίδιες. Ο καπιταλισμός έχει αλλάξει, επομένως και η οργάνωση της εργασίας έχει αλλάξει. Οφείλουμε να εφεύρουμε διαφορετικές μορφές οργάνωσης για τα κοινωνικά και τα πολιτικά κινήματα. Δεν κάνω διάκριση μεταξύ κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων: κατηγοριοποιώ κάτω απ’ τον όρο κοινωνικά κινήματα όλα όσα απορρίπτουν την παρούσα οργάνωση της κοινωνίας και αγωνίζονται για αλλαγή.
F.P.: Είναι τα κοινωνικά κινήματα θεμελιώδη για την επίτευξη της παγκόσμιας δημοκρατίας;
S.A.: Τα κοινωνικά κινήματα αποτελούν σημαντικό εργαλείο για την πρόοδο της δημοκρατίας. Προτιμώ να χρησιμοποιώ τη λέξη εκδημοκρατισμός, που παραπέμπει σε μια διαδικασία χωρίς τέλος. Δεν μπορούμε να συρρικνώσουμε τη δημοκρατία σε πρότυπο . Η δημοκρατία αποτελεί προϊόν ενός συνεχούς αγώνα, στον οποίον μετέχουν ιδίως τα θύματα του συστήματος. Πρέπει να συνδέσουμε τη δημοκρατία με την έννοια της κοινωνικής προόδου. Η δημοκρατία χωρίς κοινωνική πρόοδο δεν γίνεται τελικά αποδεκτή απ’ το λαό, χάνει τη νομιμότητά της. Γι’ αυτό η σύνδεση της δημοκρατίας με νεοφιλελευθερισμούς όλων των ειδών έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο, έχει απειλήσει την ίδια τη δημοκρατία.
ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
Ποια πολιτικά υποκείμενα θα σηκώσουν το βάρος απέναντι στις ισχυρές δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης;
Το σημερινό διεθνές πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της έντονης επιθετικότητας του κεφαλαίου διαμορφώνει νέα πρωτόγνωρα στοιχεία στη δράση της πολιτικής και επομένως και στη δράση των κοινωνικών κινημάτων. Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε νέα φάση της ιστορίας της, που χαρακτηρίζεται κυρίως από την μερική υπέρβαση του έθνους – κράτους.
«Οι ισχυρότερες κεφαλαιοκρατικές χώρες γίνονται κράτη που παρασιτούν μέσω της εκμετάλλευσης της πλειονότητας των καταπιεσμένων και εξαρτημένων λαών, συγκροτούν πόλους μέσω περιφερειακών ολοκληρώσεων όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, που περικλείουν περιοχές, χώρες και πληθυσμούς «πολλών ταχυτήτων». Εδώ δεν πρόκειται για μια διαδικασία «αποεδαφικοποιημένης» περιφερειακής ή και πλανητικής ενοποίησης της ανθρωπότητας, ενός εθελούσιου καταμερισμού εργασίας, όπου όλοι λειτουργούν ως αλληλέγγυοι και ισότιμοι εταίροι με καθολική πρόσβαση σε ελευθέρως ρέοντα αγαθά, υπηρεσίες, πληροφορία, γνώση, επικοινωνία κ.ο.κ. Πρόκειται για μιαν άκρως αντιφατική διαδικασία «ενοποίησης» μέσω της επιβολής και ενίσχυσης περιφερειακών και παγκόσμιων όρων εκμετάλλευσης, μέσω της παγίωσης και επίτασης των ανισοτήτων και της ανισομέρειας, μέσω της υπερεκμετάλλευσης (δια της πολυδιάσπασης) του πόλου της εργασίας από το κεφάλαιο, μέσω της εδραίωσης και διάχυσης σχέσεων κυριαρχίας και υποταγής, δηλαδή μέσω του περαιτέρω διχασμού της ανθρωπότητας».
Αν λάβουμε, λοιπόν, υπόψη μας τις δυνάμεις που κινούν την ιστορία στην παγκόσμια σκηνή, τίθεται αυτονόητα ένα κρίσιμο ερώτημα. Ποιες είναι οι βασικές αιτίες της σημερινής δεινής θέσης της χώρας μας; Ήταν κυρίως οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν από τα κυβερνητικά κόμματα ή ήταν αιτίες που έδραζαν στις παραγωγικές δυνατότητες της Ελλάδας και στη θέση της σε ό,τι ονομάζουμε διεθνή καταμερισμό εργασίας;
Η θέση της χώρας μας και η σημερινή εικόνα της Ευρώπης οφείλεται «στην αλληλεπίδραση αντικειμενικών διαδικασιών (που τέθηκαν σε κίνηση με την εγκαθίδρυση της οικονομίας της αγοράς δύο αιώνες πριν) και «υποκειμενικών» συνθηκών (που καθορίζονται ως το αποτέλεσμα της ταξικής πάλης ανάμεσα στις κυρίαρχες και στις εξουσιαζόμενες κοινωνικές ομάδες)». Αν οι διεθνείς μετασχηματισμοί υπερβαίνουν τη δύναμη των εθνών – κρατών, αν οι κυβερνήσεις έχουν όλο και πιο συμβολική εξουσία, τότε η όλη συζήτηση αποκτά άλλο χαρακτήρα. Σε μια τέτοια περίπτωση, η όλη πολιτική παρέμβαση δεν μπορεί παρά να έχει αναπόφευκτα υπερεθνικό κυρίως πεδίο δράσης, άλλως παίζουμε εν ου παικτοίς.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι τα κοινωνικά κινήματα ήδη μετασχηματίζονται και αναζητούν νέους τρόπους δράσης. Αλλά αρκούν τα συλλαλητήρια και τα διάφορα fora, για να αντιμετωπίσουν το όλο σύμπλεγμα της παγκοσμιοποίησης; Σαφώς και όχι και αυτό ανεξάρτητα από το αν τα κινήματα είναι αντι-συστημικά ή όχι, ανεξάρτητα αν έχουν ριζοσπαστικό λόγο ή όχι. Γιατί δεν απαντιέται το κύριο ερώτημα: Ποια πολιτικά υποκείμενα θα σηκώσουν το βάρος απέναντι στις ισχυρές δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης; Τα μεν κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης είναι «ξεδοντιασμένα» και πάντως δεν φαίνεται να αποτελούν κανένα αντίπαλο δέος για αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών.