Υπάρχουν λίγες επιστημονικές μελέτες που εξετάζουν την ελληνική αγορά εργασίας στη διάρκεια της κρίσης και ιδιαίτερα τους ποιοτικούς, κληρονομικούς παράγοντες που επηρεάζουν την απασχόληση και την ευημερία των νέων. Για τον σκοπό αυτό και σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου Cultural Pathways for Economic Self-Sufficiency and Entrepreneurship (CUPESSE) διεξήχθησαν διεξοδικές συνεντεύξεις με 10 οικογένειες και εκπροσώπους τριών γενεών –τους νέους, τους γονείς και τους παππούδες/γιαγιάδες– προκειμένου να παρακολουθήσουμε και να καταγράψουμε την εκπαιδευτική και επαγγελματική εμπειρία των νέων στην Ελλάδα, καθώς και τις σχέσεις τους με τους γονείς και τους παππούδες/γιαγιάδες. Το αποτέλεσμα είναι αυτή η μελέτη (PDF).
Βασικό συμπέρασμα αποτελεί ότι η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο στη μεταβίβαση πόρων και αξιών από γενιά σε γενιά.
Μπορούμε να πούμε πως το βασικό συμπέρασμα είναι το ότι η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο στη μεταβίβαση πόρων και αξιών από γενιά σε γενιά και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την απασχόληση και εκπαίδευση των νέων. Συμπέρασμα που είναι συνεπές με το λεγόμενο κοινωνικό μοντέλο της Μεσογείου ή της Νότιας Ευρώπης, όπου η οικογένεια κατέχει εξέχουσα θέση στη διαχρονική και χωρική κατανομή των πόρων και είναι πρωταρχικά υπεύθυνη για την υποστήριξη που χρειάζονται οι νέοι για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ενήλικης ζωής. Επιπλέον, τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι κυριαρχεί ένας συγκεκριμένος τύπος κοινωνικού κεφαλαίου που σχετίζεται με τους ισχυρούς δεσμούς που δημιουργούνται μεταξύ των μελών μιας ομάδας, συνήθως των μελών μιας οικογένειας ενώ τείνει να απουσιάζει ο τύπος του κοινωνικού κεφαλαίου που αναπτύσσει δεσμούς μεταξύ διαφορετικών ομάδων
Το κοινωνικό κεφάλαιο με τη μορφή ισχυρών οικογενειακών δεσμών έχει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις. Για παράδειγμα, η οικογένεια μπορεί, αφενός να λειτουργεί ως δίχτυ ασφαλείας σε περιόδους κρίσης για τα μέλη της, όπου οι μηχανισμοί οικονομικής διακυβέρνησης είναι αδύναμοι, και να ενσταλάζει στα μέλη της αξίες τιμής, ευγνωμοσύνης, συνέχισης του οικογενειακού ονόματος κ.ά. Αφετέρου, όταν αυτοί οι δεσμοί περιχαρακώνονται στο στενό πλαίσιο της οικογένειας δεν δίνεται η δυνατότητα στα άτομα να καλλιεργήσουν ικανότητες και κίνητρα για την αναζήτηση νέων ιδεών και εναλλακτικών στρατηγικών απασχόλησης και επιχειρηματικής δραστηριότητας, οι οποίες συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη, την αύξηση της απασχόλησης και την κοινωνική ευημερία, εν γένει. Επιπλέον, οι ισχυροί δεσμοί εντός της οικογένειας, επειδή επικεντρώνονται στην εξυπηρέτηση του στενού συμφέροντος των μελών της, μπορούν να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη ιεραρχικών, πελατειακών σχέσεων, του νεποτισμού και της ευνοιοκρατίας. Τέτοιες σχέσεις με τη σειρά τους επηρεάζουν αναπόφευκτα την αμεροληψία, την υπευθυνότητα, την αποτελεσματικότητα και τη νομιμότητα των θεσμών διακυβέρνησης. Ως επακόλουθο, η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς διακυβέρνησης αποδυναμώνει περαιτέρω την εμπιστοσύνη προς άλλα άτομα στην κοινωνία και τις ευρύτερες μορφές κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής πέραν της οικογένειας.
Οι νέοι του δείγματος έχουν αποκτήσει αρκετά υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και αναγνωρίζουν την αξία της παιδείας από τους γονείς και τους παππούδες/γιαγιάδες τους. Ωστόσο, παρατηρούμε ότι μόνο οι μισοί από τους νέους είναι ικανοποιημένοι με το επάγγελμά τους και σε ορισμένες περιπτώσεις το επάγγελμα των νέων διαφέρει από την ειδικότητα την οποία σπούδασαν. Για τους παππούδες/γιαγιάδες και τους γονείς που ανήκουν σε κοινωνικά στρώματα σχετικά αδύναμα ως προς το οικονομικό κεφάλαιο αλλά είναι πλούσια σε πολιτισμικό ή κοινωνικό κεφάλαιο, τείνουν να στρέφουν τα παιδιά τους στις λεγόμενες «σταδιοδρομίες–καταφύγια» κυρίως στο δημόσιο τομέα ή την οικογενειακή επιχείρηση, που τους επιτρέπει να “βολευτούν”. Οι αξίες αυτές αναφέρονται παράλληλα με τις παραδοσιακές αξίες της αφοσίωσης στην εργασία και την οικογένεια, με τις οποίες οι γονείς και οι παππούδες/γιαγιάδες τους ταυτίζονται περισσότερο.
Τέλος, είναι έκδηλο το γεγονός ότι οι νέοι στην Ελλάδα ήδη απαντούν στις αλλαγές που επιβάλλονται, αναζητώντας νέες ευκαιρίες και διαφορετικούς τρόπους οικονομικής παραγωγής και κοινωνικής αναπαραγωγής.