Η σημασία του σεβασμού είναι μία από τις πιο σημαντικές θεμελιώδεις ηθικές αξίες. Ο σεβασμός δίνεται και λαμβάνεται. Περιμένουμε από τους άλλους να μας σέβονται ως αντάλλαγμα για το σεβασμό που δείχνουμε εμείς. Ο σεβασμός όμως έχει μια ιδιαιτερότητα, κερδίζεται. Δεν μπορεί να μετρηθεί ως ποσότητα, δεν μπορεί να αγοραστεί, ούτε μπορείς να τον διαπραγματευτείς. Αν και χτίζεται με την πάροδο του χρόνου, εύκολα μπορεί να χαθεί σε μια στιγμή στις ανθρώπινες σχέσεις. Όσο και αν επιθυμούμε το σεβασμό ή όσο και αν παρακαλέσουμε για αυτόν, μόνο οι άλλοι μπορούν να μας τον παραχωρήσουν ως αποτέλεσμα της δικής μας συμπεριφοράς. Και ο καλύτερος τρόπος για κερδίσουμε τον σεβασμό των άλλων είναι με το να συμπεριφερόμαστε με τρόπο ηθικό και δίκαιο, προσφέροντας αγάπη και βοήθεια προς τον συνάνθρωπό μας και όλα τα άλλα πλάσματα του πλανήτη. Ο σεβασμός είναι το θετικό συναίσθημα της αυτοεκτίμησης που έχει το άτομο για τον εαυτό του, ή η εκτίμηση που δείχνει ένα άτομο για ένα άλλο πρόσωπο
Aληθινός σεβασμός: Χωρίς αυτόν δεν υπάρχει ανθρωπιά
Γράφει ο
Γιώργος Σακελλαρίδης
Λέω σήμερα να εξετάσουμε το θέμα του σεβασμού, όντας μέλη μιας ανθρώπινης κοινωνίας, που πολλά από τα μέλη της θεωρούν την ασέβεια και την αγένεια, ως βασικά «εφόδια» επιβίωσης. Παραδειγματίζονται από τους κρατικούς θεσμούς και την κρατική εξουσία καθώς αυτοί οι φορείς «θεμελιώνουν» τη δύναμη της ύπαρξης τους, στις ασεβείς στάσεις και συμπεριφορές απέναντι στους πολίτες συνολικά.
Τι γίνεται όμως με εκείνους που ζουν ή θέλουν να ζήσουν μια ζωή αυτοσεβασμού και σεβασμού των άλλων; Που θέλουν να ζήσουν σε μια χώρα, με πολιτικο- κοινωνικό πολιτισμό που θα τους σέβεται και θα τον σέβονται; Ως δάσκαλος, καταλήγω στο συμπέρασμα πως δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό για τα παιδιά στο σχολείο-και στο σπίτι φυσικά- από «τα μαθήματα του αυτοσεβασμού και του σεβασμού προς τους άλλους». Τουλάχιστον προς αυτούς που μας σέβονται. Το να σεβόμαστε τον εαυτό μας και τους «άλλους» μας βοηθά να ζήσουμε μια ζωή με νόημα. Ωστόσο, η βάση του ΣΕΒΑΣΜΟΥ βρίσκεται στον ΑΥΤΟΣΕΒΑΣΜΟ. Αν κάποιος έχει μάθει πραγματικά να σέβεται του εαυτό του, έχει συνήθως ικανότητα να σέβεται και τους άλλους. Αξίζει να εκπαιδεύουμε τα παιδιά στο σεβασμό του εαυτού και των άλλων. Κι αυτό γιατί μαθαίνοντας να σεβόμαστε, καταφέρνουμε να ζούμε με ταπεινοφροσύνη. Η ταπεινοφροσύνη χαρακτηρίζει εκείνους που αντιλαμβάνονται πως δεν αποτελούν το κέντρο της προσοχής όλων και πως δεν ωφελούνται από τη σπατάλη του χρόνου και της ενέργειας τους σε δραστηριότητες ή σκέψεις εγωιστικές, που συνδέονται αποκλειστικά με τον εαυτό. Είναι σημαντικό λοιπόν να μάθουμε πρώτα στον εαυτό μας και μετά στα παιδιά, δύο- τρία βασικά πράγματα .
Ναι. Να εμπλέκεσαι συναισθηματικά στις εμπειρίες του άλλου. Μην ταυτίζεσαι όμως μαζί του.
Άκουγε με ενδιαφέρον και προσοχή όσα λέει, δείχνει και νιώθει ο άλλος. Συνόδευε τον χωρίς να τον κατευθύνεις.
Να μπαίνεις στη θέση του άλλου, προσπαθώντας να αντιληφθείς όσο γίνεται πιο πιστά, τι είναι αυτό που βιώνει και τι σημασία έχει γι αυτόν το συγκεκριμένο βίωμα. Παραμέριζε όμως τις προσωπικές σου αντιλήψεις και στάσεις.
Εκπαιδευτικοί και γονείς καλούμαστε να δούμε την αξία του σεβασμού για τον κάθε ένα από μας και για το σύνολο βέβαια μιας πολιτισμένης κοινωνίας. Είναι ανάγκη να επενδύσουμε στο «μάθημα» του σεβασμού.
Γι αυτό ας μη ξεχνάμε πως γονείς και εκπαιδευτικοί που φέρονται με σεβασμό προς τα παιδιά, δημιουργούν τις προϋποθέσεις ώστε κι εκείνα να υιοθετήσουν ανάλογες συμπεριφορές.
Γονείς και εκπαιδευτικοί δείχνουν σεβασμό και ενδιαφέρον στα παιδιά στις περιπτώσεις που:
Προσφέρουν διαρκώς ευκαιρίες για την ανάπτυξη μιας ικανότητας τους, ή των ικανοτήτων τους γενικότερα.
Αποφεύγουν να τα κρίνουν αρνητικά ως προσωπικότητες, ωστόσο συζητούν μαζί τους και τα καθοδηγούν ώστε να αποφύγουν την πιθανή επανάληψη συμπεριφορών που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ανεπιθύμητες. Συμμετέχουν στα ενδιαφέροντά τους, με ενθουσιασμό. Σέβομαι τον εαυτό μου σημαίνει αγαπώ και εκτιμώ τον εαυτό μου. Σημαίνει έχω αυτοεκτίμηση που με βοηθά να ισορροπώ στη ζωή. Σέβομαι τον «άλλο» σημαίνει αγαπώ και εκτιμώ τον άλλο. Σημαίνει ότι έχω το «θείο δώρο» της ενσυναίσθησης. Σημαίνει καλή επικοινωνία και ψυχική υγεία.
Σεβασμός. Απαιτείται ή κερδίζεται;
Από τη Νικολέτα Γεωργάκη
Για κάθε έναν άνθρωπο αυτή η λέξη πλαισιώνεται από ευρύ φάσμα εννοιών, σημασιών, συναισθημάτων… Ναι συναισθήματα γιατί ο σεβασμός έχει να κάνει με συναισθήματα, έχει να κάνει με το πώς νιώθουμε, με το τι έχουμε διδαχθεί, με το τι έχουμε ζήσει και τι ζούμε καθώς και με την ανατροφή μας! Είναι εύλογη η τοποθέτηση μερικών, πως ο σεβασμός είναι θέμα ανατροφής. Αν πάμε πίσω στα χρόνια, όταν ακόμη ήμασταν βρέφη και το μόνο που μας απασχολούσε ήταν η σίτιση, ως από τις πρώτες βασικές ανάγκες, η μητέρα μας έπρεπε να είναι εκεί 24 ώρες το 24ωρο για να ικανοποιήσει αυτή την ανάγκη. Ακόμη και αν εσύ πεινούσες στις 3 το χάραμα η μητέρα ξαγρυπνούσε δίπλα για να σε θηλάσει- σιτίσει …ακόμη και αυτό θα έλεγα πως αποτελεί δείγμα σεβασμού, η μητέρα σέβεται αυτή την ανάγκη σου και είναι εκεί για εσένα! Κάπως έτσι ξεκινούν όλα, κάπως έτσι αρχίζει άμεσα και έμμεσα η διδαχή του σεβασμού. Έπειτα με την πάροδο των χρόνων με τις διάφορες ανάγκες- αλλαγές του παιδιού οι γονείς είναι εκεί να σεβαστούν τις πράξεις του, τις επιθυμίες και επιλογές όχι όμως και να μην εκφέρουν τη γνώμη τους.. αυτό είναι άλλωστε το ζητούμενο- ο διάλογος και η επικοινωνία, που χτίζουν ισορροποιημένες σχέσεις που εδραιώνονται στον σεβασμό. Ο σεβασμός και κυρίως προς το οικογενειακό περιβάλλον εμπεριέχει την υποστήριξη και την κατανόηση, σημεία πολύ σημαντικά σε μία σχέση. Όταν σέβεσαι το παιδί σου, σέβεσαι και την προσωπικότητά του, σέβεσαι και τις ανάγκες του και κυρίως σέβεσαι τα μεταξύ σας όρια! Αυτά συμβαίνουν- ή τουλάχιστον είναι καλό να συμβαίνουν σε πολλές οικογένειες και μακάρι στις περισσότερες, ωστόσο πάντα στη ζωή δεν είναι όλα τόσο ρόδινα. Υπάρχουν οικογένειες που δεν δίδαξαν το σεβασμό στα παιδιά τους, δεν σεβάστηκαν βασικές ανάγκες τους, δεν τους υποστήριξαν, δεν υπήρξε ποτέ ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους, δεν υπήρξε σχέση ΑΛΛΑ υπήρχε πάντα απαίτηση σεβασμού. Τι μπορεί να πει κανείς γι’ αυτά τα παιδιά, τι είναι σωστό και τι λάθος, οφείλουν να δείχνουν σεβασμό – κάτι το οποίο ποτέ δεν έμαθαν από τους ίδιους τους γονείς; Είναι παράλογο εάν αυτά τα παιδιά δεν τους ακούν; Δεν είναι παράλογο να τους ζητούν σεβασμό, όταν οι ίδιοι δεν τους σεβάστηκαν ποτέ ή ακόμη χειρότερα δε νοιάστηκαν; Και γίνεται ακόμη χειρότερο. Πόσοι ενήλικες έχουν περάσει άσχημα παιδικά χρόνια με τσακωμούς γονέων, με άσχημες οικογενειακές εικόνες από εξαρτήσεις και άλλα πολλά; Πως αυτά τα παιδιά να σεβαστούν αυτούς τους γονείς; Θα πει κανείς μα είναι γονείς και οφείλουν τα παιδιά να τους σέβονται. Ναι είναι οι βιολογικοί γονείς, αλλά είναι πραγματικοί γονείς; Και κάπου σε αυτό το σημείο πάντα καταλήγουμε στο ίδιο ερώτημα: ο σεβασμός απαιτείται ή κερδίζεται: Και αυτό μονάχα ο κάθε ένας ξεχωριστά μπορεί να το απαντήσει στον εαυτό του, γιατί μονάχα αυτός ξέρει τι έχει ζήσει και τι έχει χάσει!
Διδάσκεται ο σεβασμός;
Οι περισσότεροι γονείς επιδιώκουν καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά τους να μάθουν να σέβονται τον εαυτό τους αλλά και τους γύρω τους. Τι είναι όμως ο σεβασμός;
– Σεβασμός δεν σημαίνει υπακοή και πειθαρχία. Όμως όταν ένα παιδί σέβεται η υπακοή ακολουθεί, γιατί γνωρίζει ότι αυτό που του λέτε είναι για το δικό του καλό.
– Βοηθήστε το παιδί σας να κατανοήσει τι είναι ο σεβασμός.
– Ο σεβασμός είναι στάση ζωής και όχι απλά καλή συμπεριφορά.
– Ο σεβασμός δεν είναι ο πληθυντικός στον λόγο, αλλά στην σκέψη, στην πράξη (συμπεριφορά), στο συναίσθημα, στον τρόπο που κοιτάμε και ακούμε κάποιον, στην αξιολόγηση ενός ανθρώπου.
– Σεβασμός είναι οι λέξεις ευχαριστώ, παρακαλώ, συγνώμη, ειλικρίνεια, αλήθεια.
– Ο σεβασμός συνεπάγεται επιτυχία. Το παιδί που σέβεται φαίνεται στο τρόπο που λειτουργεί με τα παιχνίδια και με ό,τι του ανήκει, έχει υπευθυνότητα για τα πράγματα της ηλικίας του και έχει καλές σχέσεις και με τους φίλους και τους συμμαθητές του.
Μπορείς να μάθεις εσύ τον σεβασμό στον παιδί σου. Συνήθως τα παιδιά παίρνουν ως παράδειγμα τους γονείς τους και μαθαίνουν να ζουν όπως εκείνοι. ΕΣΥ είσαι το παράδειγμα του παιδιού σου!
Τρόποι για να διδάξεις τον σεβασμό στο μικρό σου…
- Κάντε τον σεβασμό τρόπο της δικής σας ζωής αγαπητοί μου γονείς… Σέβεστε; Θα σέβεται. Δεν υπάρχει ο σεβασμός στην ζωή σας από τα πιό μικρά πράγματα της καθημερινότητας έως τα πιο σημαντικά με συνέπεια; Δεν θα αναγνωρίζει τον σεβασμό, παρά μόνο συνδυασμένος με τον φόβο. Φοβάμαι άρα και σέβομαι…δηλαδή….φοβάμαι άρα υπακούω και πειθαρχώ.
- Αντιμετωπίστε το παιδί σας και δείξτε του σεβασμό. Ο σεβασμός δεν κάνει ηλικιακές διακρίσεις….γιαγιά-παππούς….μπαμπάς-μαμά….κτλ. Ξεκινήστε με μια απλή λέξη “σε παρακαλώ” σε ό,τι του ζητάτε.
- Επαινέστε την συμπεριφορά του παιδιού σας αλλά και επισημάνετε την συμπεριφορά άλλων που ενέχει σεβασμό.
- Αποδοκιμάστε την έλλειψη σεβασμού του παιδιού σας αλλά και άλλων.
Βεβαιωθείτε ότι οι εσείς οι ίδιοι εφαρμόζετε στην ζωή σας τα παραπάνω και σίγουρα το παιδί σας θα έχει το καλύτερο μοντέλο σεβασμού για να το μιμηθεί.
Η σημασία της ανταπόκρισης
Μίλτος Τσιάκαλος
Η ανταπόκριση είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στην επικοινωνία μας το οποίο σκοπό έχει να βοηθήσει και τον συνομιλητή μας αλλά να κάνει πιο εύκολη την αλληλεπίδρασή μας με αυτόν. Μπορεί να διακριθεί σε εποικοδομητική/θετική ανταπόκριση και αρνητική/καταστροφική ανταπόκριση. Η θετική ανταπόκριση είναι ένας τρόπος να προσφέρουμε και να λαμβάνουμε βοήθεια. Είναι ένας διορθωτικός μηχανισμός για τον καθένας μας, μέσω του οποίου μπορούμε να διαπιστώσουμε κατά πόσο η συμπεριφορά μας ταιριάζει με τις πραγματικές προθέσεις μας. Είναι επίσης ένα μέσο για να φωτίσουμε τον εαυτό μας μέσω της ερώτησης ‘Πώς βλέπω τον εαυτό μου και πώς με αντιλαμβάνονται οι άλλοι;’. Η αρνητική ανταπόκριση είναι κάθε επικοινωνία που μειώνει τον συνομιλητή μας (σαν άτομο) ή στηλιτεύει τον χαρακτήρα του με κάποιον τρόπο (π.χ. είσαι ανάγωγος, είσαι αντιπαθής, είσαι αφόρητος). Παραδείγματα καταστροφικής ανταπόκρισης είναι η αρνητική κριτική, οι κατηγορίες, οι προσπάθειες χειρισμού, η απόδοση ευθυνών στον άλλον (εσύ φταις για όλα!), οι τιμωρίες. Στη θετική της πτυχή η παροχή ανταπόκρισης πρέπει να είναι ένας τρόπος να βοηθήσουμε τον άλλον να αλλάξει την συμπεριφορά του. Είναι ένας τρόπος να επικοινωνήσουμε στους συνομιλητές μας, πληροφορίες για το πώς αυτοί επηρεάζουν τους γύρω τους.
Παρακάτω θα βρείτε μερικούς τρόπους παροχής θετικής ανταπόκρισης προς τους συνομιλητές σας:
Δώστε τα σχόλια σας με περιγραφικό τρόπο και όχι μέσω αξιολόγησης του άλλου Περιγράφοντας τον τρόπο που αισθανθήκατε ή το πώς βλέπετε εσείς την κατάσταση, προσφέρετε την δυνατότητα στον συνομιλητή σας να χρησιμοποιήσει από μόνος του τα σχόλιά σας εφόσον τα θεωρεί χρήσιμα. Αποφεύγοντας την αξιολόγηση του άλλου σε αυτό που έκανε (π.χ. Έπρεπε να φερθείς έτσι’ ή ‘Όφειλες να έχεις ελέγξει πρώτα…’, μειώνετε την ανάγκη του άλλου να δράσει αμυντικά, κάτι που θα τον κάνει να κλείσει τον δίαυλο επικοινωνίας. Κάντε συγκεκριμένα σχόλια και αποφύγετε τις γενικότητες Το να πείτε σε κάποιον π.χ. ‘Είσαι συγκεντρωτικός’ είναι λιγότερο χρήσιμο από το να πείτε ‘Θεωρώ ότι η συγκεκριμένη εργασία θα γινόταν πιο εύκολα αν μοιραζόμασταν όλοι τα κομμάτια της’. Οι συγκεκριμένες προτάσεις έχουν να προσφέρουν πάντα περισσότερα σε σχέση με τις αοριστολογίες. Τα σχόλια που κάνουμε σε κάποιον, μπορεί να αποβούν καταστροφικά όχι μόνο για την επικοινωνία μας αλλά και για την ίδια τη σχέση μας. Βεβαιωθείτε ότι τα λεγόμενά σας έχουν να κάνουν με την ικανοποίηση των αναγκών όλων αυτών που εμπλέκονται . Η εποικοδομητική ανταπόκριση απευθύνεται σε συμπεριφορές του άλλου που μπορούν να αλλάξουν. Εάν ο συνομιλητής σας δεν μπορεί να κάνει τίποτα σχετικά με αυτό που τον κριτικάρετε, κρατήστε τα σχόλιά σας για εσάς. Ποιο το νόημα να υπενθυμίζουμε σε κάποιον μία κατάσταση για την οποία δεν έχει τον έλεγχο και να του αυξάνουμε έτσι την απογοήτευσή του; Προτιμήστε να δίνεται την ανταπόκρισή σας όταν σας ζητείται και να μην την επιβάλλεται Τα σχόλια μας έχουν καλύτερο αποτέλεσμα όταν έχουν ζητηθεί από τον συνομιλητή μας. Συνήθως το να παίρνουμε το ρίσκο να ζητήσουμε την άποψη των άλλων για κάποια συμπεριφορά μας, έχει θετικό αντίκτυπο στον τρόπο που λειτουργούμε στις σχέσεις μας. Δώστε τα σχόλιά σας στον σωστό χρόνο και τόπο Η ανταπόκρισή μας πρέπει να ταυτίζεται χρονικά με το διάστημα στο οποίο συνέβη η σχετική συμπεριφορά Ελέγχετε πάντα εάν ο συνομιλητής σας κατάλαβε αυτό που θέλατε να του μεταφέρετε ώστε να επιβεβαιώσετε την σωστή επικοινωνία Ένας τρόπος για να το πετύχετε αυτό είναι να βάλετε τον συνομιλητή σας να επαναλάβει με δικά του λόγια τα σχόλια που του κάνατε. Εάν αυτό που θα ακούσετε ταιριάζει με αυτό που θέλατε να πείτε, σημαίνει ότι είναι περισσότερες και οι πιθανότητες να κατανοηθεί και να εισακουστεί. Σε περίπτωση που αυτή η αλληλεπίδραση γίνεται ομαδικά, μπορεί να ζητηθεί η άποψη όλων των μελών κατά πόσο αυτή η δήλωση που έγινε αντιπροσωπεύει ή τουλάχιστον είναι αποδεκτή από όλους στην ομάδα.
Ανταπόκριση – τι είναι αυτό
Η ανταπόκριση είναι η ηθική και πνευματική ποιότητα ενός ατόμου, που τον βοηθά να βλέπει στους ανθρώπους τις πραγματικές του ιδιότητες, συμβάλλει στην εκδήλωση γενναιοδωρίας, ανοχής, γενναιοδωρίας σε αυτά τα άτομα. Ένας απαντητικός άνθρωπος ξέρει πάντα πώς να βρει μια κοινή γλώσσα με άλλους. Η συμπεριφορά του βασίζεται σε μια πολύ ανεπτυγμένη αίσθηση ενσυναίσθησης, ευαισθησίας, συναισθηματικότητας. Για τους ανθρώπους με αυτές τις ιδιότητες, ο αλτρουισμός είναι πρωταρχικός. Ένα πρόσωπο που ανταποκρίνεται εύκολα στα αιτήματα των άλλων πάντα προσπαθεί να βοηθήσει, μερικές φορές σε απώλεια στα δικά του συναισθήματα. Πάνω από την ανάπτυξη αυτής της ανταπόκρισης μπορεί να οδηγήσει σε κακές συνέπειες, ένα τέτοιο πρόσωπο θα θεωρηθεί ενοχλητικό, πάντα πλημμυρίζει στο λάθος.
Τι είναι η ανταπόκριση πρακτικά;
Η απόκριση σημαίνει να βοηθάς τους άλλους, ανεξάρτητα από τις δικές τους προκαταλήψεις και κοσμοθεωρίες. Ειλικρινής ευαισθησία στη συναισθηματική κατάσταση του αντιπάλου, στα προβλήματα και τις εμπειρίες του – αυτό είναι πολύ σπάνιο στη σύγχρονη κοινωνία. Η ίδια η ιδιότητα “απόκρισης” αποτελεί έναν συνδυασμό πολλών θετικών ιδιοτήτων: λεπτότητα, ειλικρίνεια, εγκαρδιότητα, προσοχή, σεβασμό στη θεραπεία, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα χαρακτηριστικά του συνομιλητή (ηλικία, φύλο, κατάσταση). Αν αναλύσουμε αυτά τα στοιχεία, μπορούμε να δείξουμε ότι μια τέτοια ιδιότητα ως ανταπόκριση είναι συστηματική και πολύπλευρη, ενώ είναι στενά συνδεδεμένη με το τακτικό. Τα άτομα που ανταποκρίνονται πάντα προσπαθούν να βοηθήσουν, ακόμη και υπό τις συνθήκες εκείνες που ένα άτομο δεν ζητά τίποτα. Αλλά χάρη σε μια ειλικρινή επιθυμία για βοήθεια, ευαισθησία και ενσυναίσθηση, οι άνθρωποι που ανταποκρίνονται. Παρακολουθούν προσεκτικά και αναλύουν τη συμπεριφορική αντίδραση άλλων συμμετεχόντων στη συζήτηση όχι μόνο στις φράσεις ή τις δικές τους ενέργειες, αλλά και σε άλλους. Οι απαντητικοί άνθρωποι συχνά σημειώνονται ως ιδανικοί συνομιλητές που δεν μπορούν μόνο να ακούν, αλλά και να ακούν την ουσία του τι λέει ένα άτομο. Αυτοί οι άνθρωποι εύκολα ζητούν συγνώμη και παραδέχονται την ενοχή τους. Για αυτούς, αυτό δεν σημαίνει απολύτως καμία εργασία και ντροπή ή ταπείνωση. Ένα άτομο με υψηλό επίπεδο ανταπόκρισης δεν κάνει μόνο κακά πράγματα ή δεν προσβάλλει, αυτό είναι ένα άτομο που πάντα έρχεται στη διάσωση και κάνει καλές πράξεις. Η ανταπόκριση είναι η ποιότητα του είδους «έξυπνοι άνθρωποι». Στην επικοινωνία, οι απόκριτοι άνθρωποι ακούνε πάντα τους άλλους, δέχονται τους ανθρώπους όπως είναι, με όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα. Ταυτόχρονα, δεν προσπαθούν ποτέ να προσαρμόσουν τους ανθρώπους στον εαυτό τους, στο δικό τους στυλ συμπεριφοράς.
Τι προάγει την ανταπόκριση
Η εμπειρία δείχνει ότι η εκπαίδευση έχει μεγαλύτερη επιρροή στην ανάπτυξη της ποιότητας της ανταπόκρισης. Αυτό που μας δίνει η οικογένεια από νεαρή ηλικία, τι διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο, τα πάντα ανατρέπονται στην κοσμοθεωρία μας και στη συνέχεια επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας στην κοινωνία. Η στάση που δείχνουν οι γονείς στα παιδιά, στα ζώα, στη φύση, είναι η βάση για το σχηματισμό της ανταπόκρισης. Εάν καλλιεργείτε τη συμπόνια, την καλοσύνη σε ένα παιδί και μαθαίνετε να σέβεστε τις εμπειρίες των ανθρώπων, τότε αυτό το σύνολο των ιδιοτήτων θα αυξηθεί απαραιτήτως σε μια τόσο σημαντική ιδιότητα ως ανταπόκριση στην ενηλικίωση. Παραδείγματα απόκρισης δεν είναι μόνο τα καλά πράγματα για τους ανθρώπους, αλλά και για τα ζώα που απλά δεν μπορούν να δώσουν τίποτα σε αντάλλαγμα. Μετά την ανάλυση της συμπεριφοράς της σύγχρονης κοινωνίας, μπορεί να σημειωθεί ότι δεν είναι όλα τόσο κακά όσο είναι πραγματικά. Με την πάροδο του χρόνου, ένας άνθρωπος, παρατηρώντας ότι αντιμετωπίζεται άσχημα, αντιλαμβάνεται ότι η συμπεριφορά του είναι πολύ σκληρή ή δεν πληροί τα πρότυπα. Όταν οι πράξεις του οδηγούν στο γεγονός ότι η κοινωνία σταδιακά τον απορρίπτει, δείχνει την επιθυμία να αλλάξει. Πώς να γίνετε άτομο που ανταποκρίνεται; Πρώτα απ ‘όλα, πρέπει να μάθετε πώς να τραβάτε τους ανθρώπους γύρω σας, είναι πολύ δύσκολο να το κάνετε αμέσως. Πρέπει να μάθουμε να παρατηρούμε τι συμβαίνει γύρω μας. Πρέπει να υποσχεθείτε ότι θα γίνεστε πιο ευγενικοί, θα ανακαλύψετε την εσωτερική σας φύση, για να γίνετε ειλικρινείς και ευαίσθητοι. Κάθε σταγόνα καλοσύνης, η μικρότερη συμπόνια, είναι ένα μεγάλο βήμα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης της απόκρισης. Ίσως τα πάντα είναι πολύ πιο εύκολα από ό, τι φαίνεται: τροφοδοτούν έναν άστεγο σκύλο ή γάτα, μετακινώντας μια παλιά γιαγιά πέρα από το δρόμο, αυτά είναι απλά παραδείγματα απόκρισης. Μετά από αυτό, ο κόσμος μπορεί να αλλάξει και να παίξει με άλλα χρώματα. Βγάλτε τον εγωισμό στον εαυτό σας, όχι μόνο χρειάζεστε βοήθεια, αλλά τα πάντα γύρω σας. Δεν θα παρατηρήσετε ότι μόλις αρχίσετε να κάνετε καλές πράξεις μόνοι σας, θα επιστρέψετε απευθείας σε εσάς. Όλα αυτά δεν είναι ένα στενό μονοπάτι και η ενθάρρυνση της απόκρισης στον εαυτό του είναι ένα πολύ επίπονο έργο. Δεν πρέπει να υποχωρήσετε στο ήμισυ. Στο δρόμο προς την αριστεία, την ανάπτυξη της απόκρισης, δεν χρειάζεται να το παρακάνετε. Πράγματι, η ικανότητα να αναγνωρίζετε τη γραμμή πέρα από την οποία κανείς δεν χρειάζεται να περπατήσει στην πράξη της καλοσύνης θα σας βοηθήσει να γίνετε ο πιο πολυπόθητος συνομιλητής, φίλος, συνάδελφος, αγαπημένος. Αισθάνομαι χαρούμενος, ένας άνθρωπος βιάζεται να μοιραστεί αυτή τη χαρά με τον κόσμο γύρω του. Να είστε καλοί και καλός σίγουρα θα επιστρέψετε. Μερικές φορές μια στιγμή έρχεται που θέτει ένα πρόσωπο πριν από μια επιλογή. Το πρόβλημα της ανταπόκρισης έγκειται στο γεγονός ότι περιλαμβάνει τέτοιες ενέργειες που μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με την εκπαίδευση ή θα είναι απαραίτητο να θυσιάσουμε κάτι, χρησιμοποιώντας έντονες προσπάθειες. Το να είσαι ανταποκρινόμενος δεν είναι εύκολο. Δεν χρειάζεται να ψάχνετε για ανταπόκριση σε κάθε άτομο, γιατί στην περίπτωση που δεν θα βρείτε, θα ακολουθήσει η απογοήτευση .
Η έννοια της αρετής
Η αρετή έχει την ικανότητα να καταστήσει τον άνθρωπο ευδαίμονα . Διαθέτει δε τα εξής χαρακτηριστικά: μπορεί να εξασφαλίσει την ευδαιμονία, διδάσκεται, είναι αναπόβλητη , δεν χάνεται, αποκτάται με ελεύθερη επιλογή. Αυτό σημαίνει ότι η αρετή δεν χαρίζεται από τον θεό στον άνθρωπο αλλά γίνεται κτήμα του όταν την επιλέξει ελεύθερα. Επομένως, συνδέουμε την αρετή με την ελευθερία. Ανεξάρτητα από το όνομα της ενιαίας αρχής πίστευαν ότι από αυτή γεννιούνται οι τέσσερεις πλατωνικές αρετές. Η φρόνηση η οποία είναι υπεύθυνη για τις επιλογές μας («αιρείν»), η ανδρεία της οποίας ο ρόλος είναι να υποφέρει «υπομένειν», η σωφροσύνη, η οποία παραμένει μέσα στα όρια «εμμένειν» και στόχος της είναι να συγκρατεί και μας και τέλος η δικαιοσύνη, η οποία ευθύνεται για την δίκαιη διανομή. Όλες αυτές οι αρετές ,επειδή, είναι αλληλένδετες δεν αποκτώνται μεμονωμένα αλλά συνολικά. Δεν μπορεί, δηλαδή, κάποιος να αποκτήσει μόνο την σωφροσύνη αλλά, έχοντας κατακτήσει την σωφροσύνη κατέχει αυτόματα και τις άλλες τρείς αρετές. Διότι κατά την ηθική δράση είναι αδύνατον να διαιρεθούν αυτές. Το χαρακτηριστικό ιδίωμα της αρετής το ότι είναι, δηλαδή, γνωστική κτίση την αναγάγει σε γνώση. Η αρετή είναι γνώση διότι ο καθορισμός της κάθε μορφής της προϋποθέτει την ύπαρξη γνώσης. Οι εντολές της φύσης δίνονται στα έμβια όντα υπό μορφή ενστίκτων από την νηπιακή τους, ακόμα, ηλικία και σαν πρώτο ένστικτο αναγνωρίζεται εκείνο της αυτοσυντήρησης. Το πρώτο ανθρώπινο ένστικτο, η αυτοσυντήρηση, είναι η απόκτηση συνείδησης του μωρού για το σώμα του. Είναι η βιολογική θωράκιση του ανθρώπου για την επιβίωση του, είναι η επιταγή του λόγου για τη προσαρμογή του στους νόμους της φύσης για να επιβιώσει και όχι το αντίθετο. Μεγαλώνοντας το άτομο αποκτά σταδιακά μια σφαιρική άποψη για την αξία, τη λειτουργία τις δυνατότητες και τα επακόλουθα της φύσης του. Σε αυτό το στάδιο αρχίζει να ζητά τον συγχρωτισμό με άλλους ανθρώπους στα πλαίσια της οικογένειας και των μεγάλων κοινωνικών θεσμών, όπως η πόλις της κ.λ.π.. Μέσα από αυτή τη διαδικασία ανακαλύπτει την καλή και την κακή όψη των πραγμάτων και μαθαίνει να επιλέγει τα ωφέλημα για τον ίδιο πράγματα αποφεύγοντας τα βλαβερά. Η εξέλιξη του ανθρώπου δεν εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο στο σύνολο του αλλά διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία εκάστου. Ένα κοινό άτομο π.χ. θα θεωρήσει ότι ο πλούτος και η υγεία είναι αγαθά ενώ τα αντίθετα τους είναι κακά. Ο άνθρωπος ο οποίος βρίσκεται στο επίπεδο της σοφίας θα έχει διαφορετική άποψη θα πιστεύει ότι το αληθινά άριστο κριτήριο για να ζει σύμφωνα με τη φύση και σωστά ένα έλλογο πλάσμα, είναι ο «Λόγος». Σε αυτή του τη προσπάθεια ο σοφός επικουρείται από την αρετή, το πρώτο αγαθό, για τη σωστή επιλογή ανάμεσα σε υλικά και σωματικά αγαθά. Η αρετή τον βοηθά, επίσης, να υλοποιήσει τις επιλογές του στο βαθμό του δυνατού, διότι η επιτυχία ή όχι ενός στόχου εξαρτάται από την ικανότητα του ατόμου.
Η ΔΥΣΗ ΕΧΕΙ ΑΠΩΛΕΣΕΙ ΤΗΝ ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ
Αλλά σε τι συνίσταται η «Δύση»; Εξαρτάται από την «φυλή» στην οποία απευθύνεται το ερώτημα. Για έναν φιλελεύθερο, η Δύση είναι ο «διαφωτισμός» και οτιδήποτε ακολούθησε –δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, ατομοκεντρισμός, και αυτό το δυναμικό ντουέτο «του Λόγου και Επιστήμης». Για έναν συντηρητικό, μπορεί να σημαίνει ένα σύνολο πολιτισμικών αξιών: Τις παραδοσιακές αντιλήψεις για την οικογένεια, και την εθνική ταυτότητα, και ενδεχομένως, μια ισχυρή θέση υπέρ του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς. Για τον δε μεταμοντέρνο αριστερό, που αυτήν την στιγμή κυριαρχεί μέσα στην κουλτούρα, η Δύση –αν υποθέσουμε ότι υπήρξε ποτέ γι’ αυτόν– αποτελεί την αιχμή της αποικιοκρατίας, της αυτοκρατορίας, του ρατσισμού και όλων των άλλων δεινών για τα οποία ακούμε καθημερινά από τα επίσημα κανάλια πληροφόρησης. Όλα αυτά τα πράγματα θα μπορούσαν να ισχύουν ταυτοχρόνως, αλλά αναφέρονται σε αρκετά πρόσφατες εξελίξεις. Η έννοια της Δύσης είναι πολύ παλαιότερη του φιλελευθερισμού, του συντηρητισμού, του αριστερισμού ή της αυτοκρατορίας. Είναι ταυτοχρόνως, ένα απλούστερο, πιο αρχαίο και την ίδια στιγμή εντελώς πιο πολύπλοκο κατασκεύασμα απ’ ό,τι εισηγούνται οι ερμηνείες αυτές. Είναι το αποτέλεσμα της διασύνδεσης ανθρώπων και λαών της ηπείρου στην μακρά διάρκεια των αιώνων, στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης θρησκευτικής αφηγήσεως. «Δεν υπήρχε ποτέ άλλος ενιαίος ενοποιητικός οργανισμός της Δυτικής κουλτούρας πέραν της Χριστιανικής Εκκλησίας», θα υποστηρίξει ο ιστορικός του Μεσαίωνα, Κρίστοφερ Ντόσον «Η Δύση», με άλλα λόγια γεννήθηκε μέσα από την διατύπωση ενός ιερού αφηγήματος –ο κήπος, το μήλο, η πτώση, και η ανάσταση– που διαπέρασε κάθε πτυχή της ζωής μας: από την οργάνωση της εργάσιμης εβδομάδας, στο ετήσιο εορτολόγιο και τις αργίες, μέχρι την πληρωμή των φόρων και τα ατομικά ηθικά καθήκοντα, του τρόπου που φερόμαστε στον γείτονα και τον ξένο, στην υποχρέωση της φιλανθρωπίας, αλλά και την δομή της οικογένειας· και πάνω απ’ όλα την οπτική που προσλαμβάνουμε το σύμπαν –την δομή, το νόημά του, αλλά και την δική μας θέση εντός του. Η Δύση, με λίγα λόγια, ήταν η Χριστιανοσύνη. Αλλά η Χριστιανοσύνη πέθανε. Το να ζει κανείς στη σύγχρονη Δύση, σημαίνει ότι ζει ανάμεσα στα ερείπιά της. Πολλά από αυτά παραμένουν ακόμα ελκυστικά –οι αγέρωχοι καθεδρικοί και τα κονσέρτα του Μπαχ– αλλά δεν παύουν να είναι ερείπια. Και όταν ένας παλιός πολιτισμός, που χτίστηκε γύρω από μια δοσμένη θρησκευτική τάξη πεθαίνει, δίνει τη θέση του σε μια μεγάλη αναταραχή σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας, από την πολιτική μέχρι τον ψυχικό μας κόσμο. Η μορφή των πάντων –από την οικογένεια, μέχρι την εργασία, και τις ηθικές στάσεις, την ίδια την ύπαρξη της ηθικής ακόμα, ή την αντίληψη για το καλό και το κακό, τα σεξουαλικά ήθη, το χρήμα, την ανάπαυση, την φύση, το σώμα, την συγγένεια ή το καθήκον– θα τεθεί υπό αίρεση. Καλωσήλθατε στο 2022. Το σχέδιο που προέταξε ο Διαφωτισμός τον 18ο αιώνα, συνιστούσε μια απόπειρα οικοδόμησης ‘ηθικής’ (μιας λέξης που δεν υπήρχε με αυτήν την έννοια μέχρι εκείνη την εποχή) ανεξάρτητης από την θεολογία. Επρόκειτο για ένα σχέδιο δημιουργίας ενός νέου ανθρώπου. Δούλεψε αυτό το σχέδιο; Με μια λέξη, όχι. Η μεταμοντέρνα ‘ηθική’, λέει ο Μακιντάιρ, δεν μπόρεσε να λειτουργήσει ως υποκατάστατο ενός ανώτερου σκοπού, ή μιας υπερανθρώπινης πηγής νοήματος. Εάν, όμως, ο ορθός δρόμος για την κοινωνία ή για το άτομο δεν στηριζόταν πουθενά αλλού πέρα από την εξατομικευμένη προσωπική κρίση, τότε ποιος ή τι θα έπαιζε το ρόλο του τελικού κριτή; Εν τέλει, δίχως την ύπαρξη ενός ανώτερου σκοπού ώστε να την συνέχει, η κοινωνία κινδυνεύει να διολισθήσει –όπως εν τέλει το έκανε– στην ‘συγκινησιοκρατία’, τον σχετικισμό, και εν τέλει την αποσύνθεση. Ενώ υπερασπίζομαι ένθερμα την δημοκρατία (την πραγματική δημοκρατία, παρακαλώ, όχι το εταιρικό ψευδεπίγραφό της που καταλαμβάνει αυτήν την στιγμή την θέση της), η εκθρόνιση του παντοκράτορα –του Χριστού– που βρίσκονταν στην καρδιά της ιερής τάξης της Δύσης δεν οδήγησε σε οικουμενική ισότητα και δικαιοσύνη.
Αντίθετα οδήγησε –μέσω της αιματηρής παρέκβασης του Ροβεσπιέρου, του Στάλιν, και του Χίτλερ– σε έναν ολοκληρωτικό θρίαμβο της δύναμης του χρήματος, που έχει θρυμματίσει τον πολιτισμό και τις ψυχές μας σε ένα εκατομμύρια εξοργισμένα θραύσματα. Το κενό που δημιουργήθηκε από την κατάρρευση των παλιών μας ταμπού, γέμισε με τα δηλητηριώδη αέρια του καταναλωτικού καπιταλισμού, ο οποίος, έχει πλέον διεισδύσει σε κάθε πτυχή της ζωής μας με τον ίδιο τρόπο που κάποτε το είχε κάνει ο Χριστιανισμός, τόσο πολύ μάλιστα που ελάχιστοι συνειδητοποιούν ότι έχει αποικιοποιήσει τα πάντα –από τον τρόπο που τρώμε μέχρι τις αξίες που διδάσκουμε στα παιδιά μας. Όντας απελευθερωμένοι στο μεταμοντέρνο παρόν μας –που δεν διαθέτει κέντρο, αλήθεια, και προσανατολισμό– δεν έχουμε γίνει οι ανεξάρτητα σκεπτόμενοι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες μιας ανθρώπινης πολιτείας. Έχουμε καταστεί σκλάβοι του εαυτού και της ισχύος του χρήματος· πιστοί που γονατίζουν μπροστά στο τερατώδες είδωλο της Προόδου. «Στο ηθικό πεδίο της Δύσης», «τα πάντα είναι κατεύθυνση, αξίωση κυριαρχίας, ηθελημένο απώτερο αποτέλεσμα».