Η συζήτηση για τη μορφή που θα πάρει το κοινωνικό κράτος τον 21ο αιώνα έχει ήδη αρχίσει σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο κόσμος αλλάζει, οι κοινωνίες μας αλλάζουν και το ζητούμενο είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας πολιτών με νέους και πιο αποτελεσματικούς τρόπους. Το συνταξιοδοτικό, η κοινωνική ασφάλιση, το μέλλον των ασφαλιστικών ταμείων, βρίσκονται στο επίκεντρο του προβληματισμού.
Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία δημιουργεί παγκοσμιοποιημένα προβλήματα και οι κυβερνήσεις των χωρών της Ευρώπης βρίσκονται ήδη μπροστά στο μεγάλο ιδεολογικό ερώτημα׃ Τι είδους κοινωνικό κράτος θέλουμε; Με δεδομένο ότι το κοινωνικό κράτος δεν είναι μια αμετάβλητη σταθερά αλλά προσδιορίζεται κάθε φορά υπό το φως των εξελίξεων και με νέους όρους, ο προβληματισμός σήμερα επικεντρώνεται στα εξής׃ για ποιο κοινωνικό κράτος μιλάμε, σε ποιους από τους συμπολίτες μας θα πρέπει να απευθύνεται και για ποιες ανάγκες τους και με τι υλικά μέσα αυτό θα υποστηρίζεται. Εδώ βρίσκεται το μεγάλο μυστικό που ελάχιστοι τολμούν να αποκαλύψουν. Φτάνει πια η σιωπή. Όλα τα παραπάνω ερωτήματα και οι απαντήσεις τους είναι συνυφασμένα με την «τρίτη ηλικία» και το δημογραφικό πρόβλημα.
Σκέψεις και θέσεις μπροστά στην ώριμη ηλικία
Αν εξαιρέσουμε τη ληξιαρχική ημερομηνία γέννησης ενός ανθρώπου, η πραγματική του ηλικία είναι κάτι που δεν προσδιορίζεται εύκολα. ΄Οσο κρατιέται ζωντανός, δραστήριος, με ενδιαφέρον και ενδιαφέροντα για τη ζωή και τον διπλανό του, παραμένει μέσα του νέος.
΄Ένα κρυμμένο κομμάτι εφηβείας μέσα μας, μας κρατά συνδεδεμένους με το σφριγηλό κομμάτι της ζωής.
Ο ηλικιωμένος άνθρωπος είναι ο βασιλιάς του παρελθόντος του, ο νικητής της ζωής. Ταυτίζεται σε υπερβολικό βαθμό, με βιώματα, εμπειρίες, ψυχισμό.
Προς θεού, μην ξεγράφετε τους ηλικιωμένους. Όχι μόνο είναι ικανοί για πράγματα που δεν μπορούν να κάνουν οι νέοι, αλλά σε λίγα χρόνια θα είναι η κυρίαρχη δύναμη στον πλανήτηᴉ Η σύγκρουση των γενεών προμηνύεται σφοδρή και η έκβασή της αβέβαιη.
Φαίνεται πως τα γηρατειά στην πραγματικότητα είναι η υποδούλωση μιας ψυχής που θέλει να ζήσει, να ονειρευτεί, να εκφραστεί και που εμποδίζεται από το κουραμένο κα γερασμένο σώμα. Προσπάθησα να δώσω ένα κεντρικό μήνυμα, πως οι ηλικιωμένοι δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν μια ξεχωριστή πληθυσμιακή ομάδα, αλλά να μένουν ενταγμένοι στο κοινωνικό σύνολο, καθώς αποτελούν πηγή αξιών, εμπειριών και πολιτιστικού πλούτου για την κοινωνία μας.
Για να μην περιθωριοποιηθούν οι ηλικιωμένοι είναι ανάγκη να μένουν στο οικείο περιβάλλον και να αποφύγουν τον ιδρυματισμό.
Το μεγάλο μυστικό της επίλυσης του ασφαλιστικού βρίσκεται έξω από αυτό. Όταν σχεδιάζω το μέλλον με την υπόθεση ότι τα εργατικά χέρια θα είναι σχετικά λίγα τότε μόνο μία σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας μπορεί να παράγει τον αναγκαίο κοινωνικό πλούτο, ο οποίος θα επαρκεί για όλες τις γενιές, συνταξιούχους και εργαζόμενους. Συνεπώς το μεγάλο μυστικό βρίσκεται στην εκπαίδευση, στην έρευνα, στην καινοτομία. Καινοτομία, είναι η κρίσιμη έννοια, το ζητούμενο στις γερασμένες αλλά μορφωμένες κοινωνίες της Ευρώπης. Είναι η λύση για να υπερβούμε το χάσμα των γενεών, για να δημιουργήσομε μια κοινωνία όλων των ηλικιών.
Η επιμήκυνση του εργασιακού βίου, που έχει ως αποτέλεσμα τη συμμετοχή των εκπροσώπων της τρίτης ηλικίας στην παραγωγική διαδικασία, δεν έχει μόνο οικονομική διάσταση. Πολλοί υποστηρίζουν ότι με την επιμήκυνση του εργασιακού βίου θα ανακουφιστούν δημοσιονομικά τα ασφαλιστικά ταμεία έτσι ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παροχών που έχουν να καλύψουν.
Η τρίτη ηλικία διαθέτει συσσωρευμένη την εμπειρία της ζωής και αυτήν την εμπειρία δεν μπορούμε να την αποτιμούμε μόνο οικονομικά.
Αποτελεί ένα κοινωνικό κεφάλαιο στο οποίο μπορούμε να επενδύσουμε για να δημιουργήσουμε μια κοινωνία συνοχής, όπου όλοι, με τις εμπειρίες τους, έχουν θέση και ρόλο.
ΕΜΜ. ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ
ΙΑΤΡΟΣ