Αυτά που ζούμε σήμερα είναι εκείνα που προετοιμάσαμε στο παρελθόν
Δύο λόγια στην αρχή
Η Ιστορία είναι σαν ένα πελώριο τοπίο. Μπορείς να το σχεδιάσεις με ακρίβεια και πληρότητα, σαν λεπτομερές τοπογραφικό, όπως κάνουν οι ιστορικοί. Μπορείς όμως και να δοκιμάσεις να το ζωγραφίσεις ελεύθερα, όπως θα έκανες για μια θέα που αγαπάς πολύ και θα ήθελες να μοιραστείς με άλλους το ενδιαφέρον και τη σημασία της.
Εγώ Ρωμηός γεννήθηκα,
Ρωμηός θε να πεθάνω ….
Απ’ όλους τους διάφορους λαούς που είχαν κάποτε αποτελέσει το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, ένας -οι ελληνόφωνοι ορθόδοξοι- αυτοί, οι Ελληνες, Ρωμηοί ή Γραικοί λοιπόν, θεώρησαν το πάρσιμο της Πόλης δική τους απώλεια και δεν έπαψαν να θρηνούν το κράτος που έχασαν και να μνημονεύουν την Πόλη και τους παλαιούς τους Αυτοκράτορες, με τραγούδια, παραμύθια, απεικονίσεις σε ξυλόγλυπτα, σε κεντήματα, σε υφαντά.
Προεστοί
ορισμένες οικογένειες που κληρονομικά είχαν τα πρωτεία κατά περιοχές .Συχνά τους προεστούς τους λένε και με την τουρκική τους ονομασία, κοτζαμπάσηδες.
Φαναριώτες
Ρωμηοί που κατόρθωναν να πάρουν σπουδαία αξιώματα και να αναλάβουν σημαντικές θέσεις: όπως <<Μεγάλοι Διερμηνέις>> ηγεμόνες Μολδαβίας ή και Βλαχίας,κλπ και επηρεάζουν μερικά πράγματα.
Πατριάρχης
Οι Οθωμανοί παραχώρησαν το δικαίωμα των χριστιανών να διατηρούν την πίστη τους. Βέβαια στην εξουσία του θρησκευτικού αρχηγού ανήκαν τα της θρησκείας, της δικαιοσύνης και της παιδείας.
Οι Ρωμηοί πνευματικά και οικονομικά είχαν γίνει ένα ιδιαιτέρως ζωντανό στοιχείο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και όχι μόνον. Ηταν έμποροι και ναυτικοί, είχαν δημιουργήσει ανθηρές παροικίες στη Νότιο Ρωσία, στη Βιέννη, σε πολλές γερμανικές πόλεις, στο Λονδίνο, στη Μασσαλία.
Πολλοί είχαν αποκτήσει σημαντική οικονομική επιφάνεια.
Μια καλύτερη τύχη άξιζε στο Γένος των Γραικών, μια πατρίδα, ένας τόπος δικός τους …
Ναι, αλλά πώς;
Ενας ήταν ο φαναριώτικος τρόπος ελισσόμενοι μέχρι που οι Οθωμανοί θα κατέρρεαν από μόνοι τους .
Ο άλλος τρόπος ήταν αυτός που επεχείρησε ο Καποδίστριας׃ διά της διπλωματικής οδού και με τη βοήθεια της Ρωσίας.
Υπήρχε κι ένας τρίτος τρόπος׃ ο ανοιχτός πόλεμος, η ένοπλη Επανάσταση.
Φιλική Εταιρεία
Τώρα εδώ καλά θα ήταν να πούμε πως τον ίδιο καιρό που ίδρυε ο Καποδίστριας την Εταιρεία των Φίλων των Μουσών (1814) , τρεις Ρωμηοί στην Οδησσό –ο Σκουφάς, ο Τσακάλωφ και ο Αναγνωστόπουλος- ίδρυαν μια άλλη Εταιρεία, που ονόμαζαν Φιλική. Η Φιλική Εταιρεία ήταν μυστική γιατί είχε ως σκοπό την επανάσταση για την απελευθέρωση του Γένους- ιδέα πολύ υψηλή μεν αλλά και λιγάκι κωμική, άμα σκεφτείς πόσο μικροί ήταν εκείνοι οι τρεις άσημοι και ούτε καν πετυχημένοι έμποροι που στοχάστηκαν να τα βάλουν με την αχανή Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η Φιλική Εταιρεία αποτεινόταν μόνον σε πρόσωπα διαλεγμένα με προσοχή για τη χρησιμότητά τους στον Αγώνα και ακόμη περισσότερο, για την εχεμύθειά τους.
Ο Αρχηγός των Φιλικών
Ο Αλέξανδρος ήταν στρατηγός του ρωσικού στρατού. Είχε την αίγλη που χρειαζόταν για να αναλάβει τη θέση του αρχηγού μιας τέτοιας οργάνωσης και την αγάπη του Τσάρου.
Αλλά γιατί; Γιατί αποφασίστηκε ν’ αρχίσει η Επανάσταση σε μια χρονική συγκυρία ολοφάνερα αντίξοή;
Το επαναστατικό πνεύμα της Γαλλίας.
Στη Γερμανία και στην Ιταλία κυρίως, αλλά και αλλού, οι λαοί είχαν αρχίσει να τρέφουν πόθους εθνικής ενοποίησης.
Σ’ αυτό, τους εμπόδιζαν το σύστημα Μέττερνιχ, που συνέχιζε να συντηρεί απολυταρχίες στα μικρά γερμανικά και ιταλικά κρατίδια. Σ’ αυτήν του την πολιτική ο Μέττερνιχ είχε ισχυρό αντίπαλο τον υπουργό του τσάρου Αλέξανδρου, τον Καποδίστρια.
Ο Καποδίστριας, στα 1821, έλεγε στους εκπροσώπους της Ευρώπης, συγκεντρωμένους στο Λάυμπαχ, ότι έπρεπε να αναρωτηθούν׃ Είναι δυνατόν να ζήσουν δίπλα δίπλα και αρμονικά η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Ευρώπη, εάν πρώτα οι Τούρκοι δεν εγγυηθούν ότι τη χριστιανική θρησκεία θα τη θεωρούν απαραβίαστο δικαίωμα των πολιτών τους.
΄ΕΧΕΙ ΔΟΘΕΙ ΑΠΑΝΤΗΣΗ Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΣΗΜΕΡΑ, ΔΙΑΚΟΣΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ;
Στη μάχη της 6ης/7ης Ιουνίου 1821, το Δραγατσάνι.
Οι Τούρκοι κατέκοψαν και τα δυο τμήματα των επαναστατών. Ο υπόλοιπος στρατός, βλέποντας την αποτυχία, διαλύθηκε. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μαζί με δύο αδέρφια του κατέφυγαν σε αυστριακό έδαφος, όπου κρατήθηκαν στο φρούριο Μούνκατς. Από εκεί ο Αλέξανδρος δεν βγήκε παρά μόνο για να πεθάνει.
΄Ετσι η Επανάσταση, που στο μεταξύ ξεσπούσε απ’ τη Μακεδονία μέχρι τη Μάνη και τα Νησιά του Αιγαίου, έμενε ακέφαλη.
Δραγατσάνι, Γραβιά, Βαλτσέτσι, Αλαμάνα, Βασιλικά, Ερεσσός, Τρίπολη, Νάουσα, Χίος, Δερβενάκια, Μεσολόγγι.
Πενήντα και πλέον χιλιάδες ο τουρκικός στρατός, τα πλούτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το μεγάλο της ναυτικό, το ελεύθερο να σφάζουν κατά δεκάδες χιλιάδες αμάχους και να τους εξανδραποδίζουν – αυτά από τη μια. Και από την άλλη, 500 παλληκάρια εδώ, 300 εκεί, αριθμοί μικρότατοι֯ και ως μέσα, μοναχά οι μικρές ή έστω κάπως μεγαλύτερες, αλλά πάντως πενιχρές εμπρός στα Ταμεία του Σουλτάνου, ατομικές περιουσίες των Ρωμηών και οι δωρεές φιλελλήνων.
Είναι σπάνιες τέτοιες ώρες –σπάνιότατες στην παγκόσμια ιστορία- και σε θαμπώνουν με την λάμψη τους.
Η επανάσταση είχε χάσει τον αρχηγό της, τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, πριν καλά καλά ξεσπάσει στην Πελοπόννησο.
Δημιουργήθηκε έτσι ένα κενό ηγεσίας.
΄Ηταν λοιπόν φυσικό οι προύχοντες και η Εκκλησία να δραστηριοποιηθούν για να παίξουν ηγετικό ρόλο τώρα, με την Επανάσταση.
Μερικοί πρόκριτοι και αρχιερείς συγκεντρώθηκαν στη Μονή Καλτεζών, κοντά στο Βαλτέτσι και ονόμασαν τον εαυτό τους Γερουσία της Πελοποννήσου.
Ηταν προύχοντες και κληρικοί που στην ουσία εκπροσωπούσαν τους μέχρι τότε ισχυρούς, κι ούτε καν όλους ενώ ολοένα διαμορφωνόταν μια τάξη πολεμιστών, οι στρατιωτικοί.
΄Ετσι άρχισε η αντίθεση πολιτικών και στρατιωτικών.
Το χάσμα ανάμεσα σε πολιτικούς και στρατιωτικούς το φανέρωσε η άφιξη του Δημητρίου Υψηλάντη.
Σταλμένος από τον αδερφό του, τον Αλέξανδρο, ως «πληρεξούσιος του γενικού επιτρόπου της Αρχής» έφθασε –μαζί με τον Φιλικό Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο- μετά από μακρύ ταξίδι στην Πελοπόννησο τον Ιούνιο του 1821, φέρνοντας μαζί του τη σημαία της Φιλικής Εταιρείας.
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος
Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Τριάντα χρονών τότε τον είδαμε επισκέπτη στο στρατόπεδο του Υψηλάντη στην Τρίπολη.
Η πολιτεία του Μαυροκορδάτου στο εξής φανερώνει πόσα πολλά είχε μάθει από τα οθωμανικά συστήματα ελιγμών και αναρριχήσεως.
Το ίδιο έγινε και με τον Θεόδωρο Νέγρη. ΄
Ο Υψηλάντης δέχτηκε και τους δύο με ειλικρινή συμπάθεια
Μέσα σε λιγότερο από έξι μήνες, ο Φαναριώτης που παρακαλούσε τον Υψηλάντη να τον δεχθεί ως συμπολεμιστή, είχε βρεθεί στην κορυφή. Η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητά του είναι πράγματι εντυπωσιακή, όπως επίσης και η έλλειψη αναστολών, άμα σκεφτείς πως ούτε χρήμα ούτε αίμα ούτε τίποτα άλλο δεν είχε προσφέρει στον Αγώνα.
Ακολούθως η Συνέλευση ψήφισε το «προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος» που συνηθίζουμε να το λέμε Σύνταγμα της Επιδαύρου.
Τι πολίτευμα νομίζεις πως θα έπρεπε να έχει η Ελλάδα στα 1822; Βεβαίως αυτό που επιθυμούσαν οι μαχόμενοι ΄Ελληνες. Αλλοίμονο αν έδιναν τη ζωή τους και τη ζωή των παιδιών τους για να αποκτήσουν ένα πολίτευμα που δεν ήθελαν.
ΜΠΟΡΟΥΜΕ, ΛΕΣ, ΝΑ ΣΥΝΑΓΑΓΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ –ΘΟΛΑ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΑ ΙΣΩΣ- ΤΙ ΕΠΙΘΥΜΟΥΣΑΝ ΕΚΕΙΝΟΙ ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ ΤΟΤΕ;
΄Εχουμε λοιπόν από τη μια το μεγάλο πλήθος του ελληνικού κόσμου που ονειρεύεται να ξαναδεί τον Αυτοκράτορά του, κι από την άλλη τη μικρή μερίδα των προκρίτων και μερικών οπλαρχηγών, που γλυκαίνεται στην ιδέα ότι, ακόμη κι αν έρθει Αυτοκράτωρ, Βασιλιάς, Μονάρχης οποιασδήποτε μορφής, εκείνοι θα μπορούν βασισμένοι στο Προσωρινόν Πολίτευμα να ροκανίζουν τις εξουσίες του για να διατηρούν την προνομιακή τους θέση.
Πολύ σύντομα αυτή η μερίδα ονομάστηκε ολιγαρχική και ορθώς.
Μια δεύτερη Εθνοσυνέλευση, στο ΄Αστρος, το 1823
Με Πρόεδρο τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, η Εθνοσυνέλευση κατήργησε τις τοπικές κυβερνήσεις Πελοποννήσου και Στερεάς, αλλά κατήργησε και τον Αρχιστράτηγο, που ήταν ο Κολοκοτρώνης.
Ακολούθησαν διαιρέσεις, εξυφάνθηκαν δολοπλοκίες, φούντωσαν οι φιλοδοξίες, η αρπακτικότητα σήκωσε κεφάλι, και άρχισαν οι ένοπλες συγκρούσεις;
Τον Οκτώβριο του 1824, οι πρόκριτοι της Πελοποννήσου κακοφανίστηκαν επειδή όλες τις θέσεις στο Εκτελεστικό τις πήραν Στερεοελλαδίτες και Νησιώτες, οπότε άρχισαν δεύτερο εμφύλιο πόλεμο.
Μετά ο Κωλέττης, οπλαρχηγός της Στερεάς, πήρε με το μέρος του τον Γκούρα και τον Καραϊσκάκη και εισέβαλαν στην Πελοπόννησο, τσάκισαν του Πελοποννησίους, σκότωσαν τον γιο του Κολοκοτρώνη και γαμπρό της Μπουμπουλίνας, ενώ τον ίδιο τον έπιασαν και συντροφιά με καμιά εικοσαριά προκρίτους, τον έκλεισαν φυλακή, στην ΄Υδρα.
Στην Ανατολική Ελλάδα, οι πολιτικοί – που θεωρούσασν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο ορκισμένο φίλο του Κολοκοτρώνη και άρα εχθρό τους – απήγγειλαν εναντίον του τη θανάσιμη κατηγορία της συνεργασίας με τους Τούρκους. Μ’ αυτή την ασιτιολογία, έστειλαν εναντίον του τον Γκούρα, που συνέλαβε τον Ανδρούτσο, τον φυλάκισε στην Ακρόπολη, τον βασάνισε, τον κρέμασε και μετά έριξε το σώμα του στον βράχο, κάτω απ’ τον Ναό της Απτέρου Νίκης.
Ενώ η Ελληνική Επανάσταση μόλις που κρατιόταν, στη μεν Πελοπόννησο χάρις στην ακατάβλητη μαχητικότητα του Κολοκοτρώνη, στη δε Στερεά χάρις στη στρατηγική του Καραϊσκάκη, η φαγωμάρα στην πολιτική συνεχιζόταν. Προκλήθηκαν νέες εντάσεις, τα πράγματα έφθασαν πάλι στο χείλος του αλληλοσπαραγμού και η Διοικητική Επιτροπή συγκάλεσε πάλι Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα.
Κι απάνω σ’ αυτό το χείλος του γκρεμού όπου βρισκόταν η Επανάσταση, οι αντιπρόσωποι του ΄Εθνους, στριμωγμένοι στην Τροιζήνα, συζητούσαν ώρες ατελείωτες και μέρες ολόκληρες για θεωρίες περί πολιτεύματος, για δικαιώματα και ελευθερίες, συνεχίζοαντας ολοένα τη λυσσαλέα τους μάχη για την εξουσία.